نشست «خشونت کلامی در سریال‌های منتخب سیما»/ بار خشونت و یا بی‌ادبی کلامی در اکثر سریال‌های صداوسیما سنگین است
تاریخ انتشار: ۲۸ اسفند ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۷۳۶۱۰۳۸
به گزارش خبرنگار رادیو و تلویزیون خبرگزاری فارس، در این نشست دکتر زهرا ابوالحسنی چیمه دانشیار پژوهشکده تحقیق و توسعه سمت، گزارشی از پژوهش «خشونت کلامی در سریال‌های منتخب سیما» ارائه کرد.
*سالهاست خشونت کلامی در بسیاری از بافتهای ارتباطی جای خشونت فیزیکی را گرفته است
در ابتدای نشست دکتر فاطمه عظیمی فرد، مدیر گروه زبان، هنر و زیبایی‌شناسی رسانه مرکز تحقیقات صداوسیما گفت: خشونت و پرخاشگری تنها به خشونت فیزیکی محدود نمی‌شود، بلکه لایه‌های متعددی از رفتارهای انسانی را در برمی‌گیرد که گاهی در ساختار فرهنگی جامعه پنهان می‌شوند؛ خشونت زبانی یکی از این لایه‌هاست.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
دکتر زهرا ابوالحسنی چیمه، پژوهشگر طرح، در ابتدا ضمن اشاره به آیه هشتادوسه سوره بقره (با مردم با خوشزبانی سخن بگویید) گفت: سالهاست موضوع خشونت کلامی در بسیاری از بافتهای ارتباطی جای خشونت بدنی یا فیزیکی را گرفته است. انسان متمدن آموخته است که چگونه خشم درونی خود را نه‌تنها در واژهها بریزد بلکه گاه واژههایی انتخاب کند که ظاهر ملایم و آرامی دارند.
وی افزود: یکی از جدیترین شاخص‌های هویت و هویتسازی زبان است. فرهنگ جامعه و رشد فرهنگی جامعه با زبان
یکی از موقعیت‌هایی که نقش زبان در آن بسیار بزرگ است برنامه‌های تلویزیونی است.
صورت میپذیرد و خوب و بد هویت افراد جامعه درگرو زبان است. یکی از موقعیت‌هایی که نقش زبان در آن بسیار بزرگ است برنامه‌های تلویزیونی است. محیط زبانی یک‌طرفه که در آن تلویزیون فرستنده و مخاطب دریافت‌کننده پیام است. دهۀ 1950 وقتی تلویزیون سراسری شد همین توجهات به سمت آن رفت. اگرچه بیشتر تحقیقات در خصوص تأثیر تلویزیون بر کودکان بود، اما توجه عمومی به‌طورکلی بر خشونت تلویزیون و تأثیرات آن بر مخاطب بود. اگر برای جامعه تعامل فرهنگی و بینافرهنگی با وساطت رسانه و با نقش پررنگ زبان، مهم است و اگر جامعه تفاهم و درک و احترام میان انسانها را عالی میشمرد؛ پس به نقش رسانه
اگر برای جامعه تعامل فرهنگی و بینافرهنگی با وساطت رسانه و با نقش پررنگ زبان، مهم است و اگر جامعه تفاهم و درک و احترام میان انسانها را عالی میشمرد؛ پس به نقش رسانه بیش‌ازپیش توجه می‌کند.
بیش‌ازپیش توجه می‌کند. هرچند ممکن است در نگاه اول بسیاری از موارد خشونت کلامی با توجه به بافت و نوع برنامه قابل‌قبول به نظر برسد اما کثرت کاربرد آنها بر مخاطب تأثیرگذار است. در فضایی که زبان فرهنگساز و خوب و بد جامعه درگرو فرهنگ است، توجه به زبان و رفتار زبانی یکی از جدیترین و بااهمیتترین مسائل زندگی است.
دکتر ابوالحسنی خشونت کلامی را این‌گونه تعریف کرد: خشونت کلامی؛ یعنی حمله به خود پندارۀ شخص دیگر، به‌جای یا علاوه بر حمله به موقعیتش در موضوع موردبحث. حمله به خود پندارۀ دیگری ممکن است توهین به شخصیت، شایستگی، سابقه یا شکل ظاهری دیگری باشد. خشونت یا پرخاشگری کلامی همچنین ممکن است به‌عنوان سوءاستفاده (تلاش برای آسیب رساندن به دیگری)، اذیت کردن، تمسخر، تهدید، فحش یا نشانه‌های غیر‌کلامی (رفتارهای اشارهای که ازنظر عملکردی معادل کلمات هستند) بیان شود.
دکتر ابوالحسنی افزود: برای تهیه مصادیق خشونت کلامی در سریال‌ها با بهره‌گیری از بیش از صد پژوهش خارجی و داخلی و پنج نظریة ادب و بی‌ادبی کلامی؛ جدول مصادیق خشونت کلامی در دو حوزۀ مستقیم و غیرمستقیم و بی‌ادبی کلامی احصا شد و بر اساس آن ۹ سریال از سه شبکه یک و دو و سه در سال ۱۴۰۰ بررسی شدند. ویژگیهایی نظیر جنسیت، سن، شغل، موقعیت اجتماعی، وضعیت اقتصادی، جذابیت ظاهری، نسبت و ... درمورد فرد مرتکب خشونت کلامی (پرخاشگر) و مخاطب/ مخاطبین (قربانی) وی استخراج و ثبت گردید.
چنانچه داده نشان می‌دهد، از این میان شاخص عصبانیت گویی زیربنای اکثر بازنمودهای خشونت است و از میان پنج شاخص بیشترین ارتکاب را دارد.
وی ادامه داد: همچنین زمان و مکان (صحنه) وقوع خشونت کلامی موردتوجه بود. نحوۀ بازخورد قربانی به خشونت کلامی نیز یادداشت شد. دادههای حاوی خشونت کلامی مشخص، جمعآوری و فیشبرداری شده و بر اساس نوع خشونت کلامی در گروه‌های متفاوت شامل: تمسخر، توهین و ناسزاگویی، عصبانیت، لعن و نفرین، تهدید، لحن دستوری و قلدرمآبانه، لحن جدی، شاکی، ناراحت، صدای بلند، کنایه، بیمحلی و سکوت طبقه‌بندی‌شده‌اند.
وی افزود: چنانچه داده نشان می‌دهد، از این میان شاخص عصبانیت گویی زیربنای اکثر بازنمودهای خشونت است و از میان پنج شاخص بیشترین ارتکاب را دارد.
از شاخص‌های خرد و از بین 22 شاخص خشونت دشنام، توهین، تمسخر، فریاد، لحن دستوری، تهدید، عصبانیت و کنایه یا طعنه (بدون ترتیب) بیشترین کاربرد را در سریال‌های منتخب داشتند.
ابولحسنی ادامه داد:انواع خشونت کلامی سریال‌های سیما در دو حوزۀ مستقیم و غیرمستقیم و اندکی در بی‌ادبی کلامی قابل تقسیمبندی است. از شاخص‌های خرد و از بین 22 شاخص خشونت دشنام، توهین، تمسخر، فریاد، لحن دستوری، تهدید، عصبانیت و کنایه یا طعنه (بدون ترتیب) بیشترین کاربرد را در سریال‌های منتخب داشتند. سهم نفرین و غیبت به نسبت کمتر از سایر شاخصهاست و بعدازآن دو به هم زنی و خشونت بسیار کمتر و شایعهپراکنی و تجاوز کلامی به حریم خصوصی افراد تقریباً وجود نداشت. از میان این شاخصها عصبانیت، توهین، لحن دستوری و تمسخر از مقوله کلان خشونت مستقیم، و کنایه از مقولۀ کلان خشونت غیرمستقیم رایجترینهای نوع خشونت کلامی سریال‌های سه شبکه بودند.
دکتر ابوالحسنی گفت: خشونت کلامی هرگز به‌صورت صفر و یک نیست بلکه طیفی وجود دارد از خشونت کلامی نرم و ملایم تا شدید و زننده. به همین دلیل بی‌ادبی در ملایمترین نوع خشونت و دشنام و ناسزا در شدیدترین آن دو سر طیفی از خشونت کلامی هستند. مشاهده گردید روابط بین عامل خشونت کلامی و قربانی بسیار متأثر از قدرت و شرایط اقتصادی طرفین است؛ به‌گونه‌ای که عامل خشونت کلامی در مواجهه با قربانی خشونت کلامی به پشتوانۀ قدرت و ثروت خود سخن می‌گوید و دلگرم به سابقه خانوادگی خود است ولی در مقابل، قربانی به منطق و توانمندی‌های خود متکی است (ویژگی‌های تربیتی، مهارت‌های فردی، نقاط قوت شخصیتی، استقلال و خودساختگی و نظایر آن) و به دلیل اعتمادبه‌نفس میتواند از موضع خود دفاع نماید و جهت خشونت کلامی را تغییر دهد و وارد سلسله گفتگوهای رفت و برگشتی با عامل اولیه گردد.
*بار خشونت و یا دست‌کم بی‌ادبی کلامی در اکثر سریال‌های صداوسیما سنگین است
نوع بی‌ادبی فرزندان با والدین در سریال‌ها منتخب سیمای ملی از جنس «صراحت و رک‌گویی» است
خشونت کلامی در سطوح مختلف جامعه و در محیط‌های فیزیکی متنوعی رخ می‌دهد: خانواده، محیط کار، فضای دوستانه و گروه همسالان و... . نکته قابل‌توجه اینکه مشاهده گردید نوع و میزان خشونت کلامی تحت تأثیر رعایت ادب و روابط قدرت است. مثلاً نوع بی‌ادبی فرزندان با والدین در سریال‌ها منتخب سیمای ملی از جنس «صراحت و رک‌گویی» است (مثلاً فرزند به پدر و امثال آن)، شکستن حرمت‌ها فقط در حد مخالفت با نظرات و شیوه زندگی و تفکر والدین، بیمحلی، اجتناب از پاسخگویی و ... است و نه توهین و تمسخر و دشنام و نفرین و ادا درآوردن. آمارِ به‌شدت پایینتر موارد «بی‌ادبی» نسبت به خشونت کلامی مستقیم یا غیرمستقیم در سریال‌های ایرانی نشان می‌دهد که مصادیق بی‌ادبی بیشتر کنترل‌شده و موردتوجه برنامهسازان بوده است و نسبت به مبحث خشونت کلامی و انواع آن نگرش صحیح و دانش کافی وجود ندارد و همین امر لزوم انجام پژوهش حاضر را نمایان می‌سازد تا در برنامه‌های آتی بیشتر به اثرات درازمدت این قضیه پرداخته شود.
فرهنگ رسانه خواه‌ناخواه، عامدانه و سهوی بر فرهنگ جامعه اثرگذار است. شاید آن میزان که فیلم بر رفتار و خلق‌وخو و احساس مخاطب تاثر می‌گذارد هیچ ابزار ارتباطی دیگری نگذارد.
وی در پایان خاطرنشان کرد: به نظر میرسد بار خشونت و یا دست‌کم بی‌ادبی کلامی در اکثر سریال‌های صداوسیما سنگین است. فرهنگ رسانه خواه‌ناخواه، عامدانه و سهوی بر فرهنگ جامعه اثرگذار است. شاید آن میزان که فیلم بر رفتار و خلق‌وخو و احساس مخاطب تأثیر می‌گذارد هیچ ابزار ارتباطی دیگری نگذارد. بنابراین، پیشنهاد می‌شود نه بسیار آرمانی و غیرواقعی بلکه ملموس و واقعی میزان خشونت یا نوع آن در سریال‌ها تلطیف شود. فرهنگ اسلامی ایرانی ما مملو از الگوهای «قول لین» و کلام زیبا و گفتمان دوستانه و لطیف است. چرا از این الگوها استفاده نشود؟ به دلیل شرایط و چهارچوب‌های ویژه و مسائل اخلاقی روابط رفتاری همسران آن‌طور که در سریال‌های غربی به نمایش گذاشته می‌شود در صداوسیمای ما جایی ندارد و این امر بجاست. اما توازن رفتار و گفتار در سریال‌های ما به همین دلیل کاملاً به‌هم‌ریخته است.
سریال‌های صداوسیمای جمهوری اسلامی فقط میتواند بخش خشونت کلامی را به نمایش بگذارد.
سریال‌های صداوسیمای جمهوری اسلامی فقط میتواند بخش خشونت کلامی را به نمایش بگذارد. پس راه چاره در تلطیف میزان خشونت کلامی از طریق کم کردن آن، واردکردن روابط کلامی دلپذیر و نظیر آن است. بررسی داده‌ها نشان می‌دهد میزان بروز بارزترین مصداق خشونت کلامی مستقیم که دشنام است نسبت به موارد دیگر تا حدودی محدودتر است.
پایان پیام/
منبع: فارس
کلیدواژه: خشونت صدا و سیما سریال های صداوسیما سریال های منتخب خشونت کلامی خشونت کلامی سریال ها لحن دستوری ادبی کلامی بی ادبی
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.farsnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «فارس» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۳۶۱۰۳۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
جلسه دوم نشست ادبی «عصا بیفکن» برگزار می‌شود
به گزارش خبرگزاری مهر، گروه بین‌المللی هندیران، جلسه دوم نشست ادبی «عصا بیفکن» را به مناسبت انتشار غزل مقام معظم رهبری که یک بیت از آن را در آستانه عملیات وعده صادق خوانده بودند، برگزار می‌کند.
در این جلسه نیز به روال نشست گذشته شاعران ایرانی و خارجی به استقبال بیت «تو راست معجزه در کف ز ساحران مهراس / عصا بیفکن و از بیم اژدها مگریز» از مقام معظم رهبری که در آستانه عملیات وعده صادق خواندند، می‌پردازند.
این جلسه جمعه ۱۴ اردیبهشت ساعت ۲۱ به وقت تهران و ۲۳ به وقت دهلی نو به‌صورت زنده در پیام‌رسان بله برگزار می‌شود.
جلسه نخست این نشست ادبی، جمعه ۷ اردیبهشت تشکیل شده بود.
کد خبر 6093962
گزارشگر قديمى راديو دار فانى را وداع گفت